Wystawę plenerową „Wola Pamięci. Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli” będą mogli zobaczyć uczestnicy jutrzejszych uroczystości na Cmentarzu Powstańców Warszawy. A od 2 sierpnia ekspozycja stanie na skwerze im. ks. Jana Twardowskiego.
Ekspozycję przygotowało Towarzystwo Przyjaciół Woli we współpracy z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych oraz Archiwum Państwowym m.st. Warszawy. Przedstawia historię największej nekropolii Powstania Warszawskiego, na której spoczywają szczątki i prochy ok. 100 tys. osób poległych, zamordowanych i spalonych przez Niemców w czasie Powstania Warszawskiego. Przybliża okoliczności powstania cmentarza, kolejne fazy jego projektowania, ale też historie tych, którzy na nim spoczęli i realia ich śmierci.
Pokazuje również dzieje Woli, na terenie której usytuowany został cmentarz – na szlaku wielu zbiorowych miejsc straceń w pierwszym okresie powstania warszawskiego (1944), a zarazem w pobliżu historycznej reduty gen. Sowińskiego, miejsca krwawych walk w czasie powstania listopadowego (1831) i obrony Warszawy (1939).
– Towarzystwo Przyjaciół Woli, wspierając wieloletnią działalność Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Światowym Związku Żołnierzy AK z panią Wandą Traczyk-Stawską na czele, pragnie przywrócić pamięć o cmentarzu, a przede wszystkim o spoczywających tu ofiarach, chcąc dochować wierności ideałom, za które wówczas zginęli – tłumaczy inicjator wystawy, prezes Towarzystwa Przyjaciół Woli Michał Szczerba.
Od 2 sierpnia ekspozycję będzie można zobaczyć przy Skwerze im. ks. Jana Twardowskiego (przy ul. Krakowskie Przedmieście). Będzie znajdować tam się do 10 września i zakończy ją finisaż oraz dyskusja o Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli. Odbędzie się ona o godz. 12 w Domu Spotkań z Historią przy ul. Karowej 20.
Historia powstania cmentarza
Cmentarzem tym władze Warszawy zamierzały uczcić bohaterstwo warszawiaków walczących w obronie swojego miasta, dlatego zdecydowały, że powstanie on w miejscu uświęconym krwią żołnierzy polskich, poległych w obronie naszej niepodległości od czasów rozbiorów. Idea utworzenia Cmentarza Powstańców Warszawy zrodziła się w lipcu 1945 r.
Wyborem miejsca pod nowy cmentarz zajęło się Biuro Odbudowy Stolicy, które wskazało na konieczność opracowania szczegółowego projektu „Cmentarza dla Poległych w Powstaniu 1944 r.”, które powierzono we wrześniu 1945 r. architektom Romualdowi Guttowi i Alinie Scholtzównie.
Uroczyste poświęcenie i otwarcie Cmentarza Powstańców Warszawskich odbyło się 29 listopada 1945 r. Pogrzeby trwały do początku lat 50. Największy miał miejsce 6 sierpnia 1946 r. W 1963 r. Cmentarz został przeprojektowany, a w 1973 r. wzbogacony o monumentalny pomnik Polegli – Niepokonani, dzieło prof. Gustaw Zemły.
Na Cmentarzu Powstańców Warszawy spoczęły prochy ekshumowanych ze wszystkich dzielnic Warszawy, ludności cywilnej wymordowanej w czasie Rzezi Woli, z terenu dawnego Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych w Alejach Ujazdowskich, z siedziby Gestapo na Szucha oraz licznych miejsc straceń. Pochowano tu również żołnierzy września 1939 r., walk o Warszawę z 1945 r., więźniów Pawiaka i okolicznych mieszkańców oraz Żydów rozstrzelanych w latach 1940-1943 na stadionie SKRA przy Okopowej.
„Powstanie warszawskie pochłonęło tysiące ofiar, ale najtragiczniejszy był los tych, którzy wymordowani bestialsko przez hitlerowskich oprawców zginęli w miejscach masowych egzekucji w pierwszych dniach sierpnia 1944 r.” – pisał autor relacji z wielkiego pogrzebu „Męczenników Polskich”, który odbył się w Warszawie 6 sierpnia 1946 r.
