W niedzielę 20 sierpnia, przypada 79. rocznica zdobycia przez powstańców warszawskich, gmachu PAST-y (ówczesnego budynku Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej przy ul. Zielnej 39). W związku z tym, Światowy Związek Żołnierzy AK oraz Ogólnokrajowe Środowisko Żołnierzy Armii Krajowej Batalionu „Kiliński”, zapraszają do wzięcia udziału w organizowanych w tym dniu obchodach. Honorowy patronat nad wydarzeniem objął prezydent m.st. Warszawy.
Program obchodów:
10:00 – złożenie kwiatów Mała Pasta* (ul. Piękna 19),
11:00 – 12:00 – msza święta w intencji płk. Henryka Leliwy–Roycewicza, dowódcy batalionu „Kiliński” i jego żołnierzy (Kościół Wszystkich Świętych, pl. Grzybowski 3/5),
12:15 – uroczystości przed tablicą upamiętniającą powstańców warszawskich poległych w zdobyciu budynku PAST-y (ul. Zielna 39).
Zacięte walki o budynek przy ul. Zielnej 39 trwały niemal od początku powstania warszawskiego. W gmachu PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej) znajdowała się nowoczesna centrala telefoniczna, dlatego obiekt miał strategiczne znaczenia dla niemieckiego okupanta. W budynku zainstalowano specjalną „gorącą linię” Warszawa- Berlin, stąd łączono bezpośrednio rozmowy z dowództwem frontu wschodniego. PAST-a był też centrum łączności telefonicznej całego Generalnego Gubernatorstwa. W czasie wojny budynek był strzeżony przez posterunki Niemców, którzy dodatkowo wybudowali przy wejściu betonowy bunkier. Śródmiejski wieżowiec służył również wojskom okupanta jako punkt strzelniczy.
Walki o odbicie PAST-y trwały od 2 sierpnia 1944 roku. Powstańcze oddziały kilkukrotnie szturmowały budynek – ostatecznie gmach został zdobyty przez batalion „Kiliński” pod dowództwem rotmistrza Henryka Leliwy-Roycewicza przy wsparciu innych grup szturmowych AK. Po zwycięskiej akcji na szczycie budynku wywieszono biało-czerwoną flagę.
Gmach PAST-y pozostał w polskich rękach do końca powstania – dzięki zdobyciu obiektu powstańcy m.in. uzyskali łączność między dzielnicami miasta. Odbicie PAST-y miało dla walczących oddziałów również duże znaczenie psychologiczne i było zachętą do dalszego oporu wobec Niemców.
Budynek PAST-y to dziś serce powstańczej tradycji. Przy wejściu znajduje się 17 tablic nawiązujących do powstania warszawskiego. Ten 50-metrowy przedwojenny wieżowiec wciąż góruje nad okolicą.
Urząd m. st. Warszawy
