10 listopada o godzinie 7.00 na Dworzec Warszawsko-Wiedeński przybył zwolniony z twierdzy w Magdeburgu Józef Piłsudski. Niektóre miejsca, w których dokonywało się w 1918 r. odzyskanie przez Polskę niepodległości istnieją do dziś, inne zniknęły, inne całkiem się zmieniły.
Dworzec Warszawsko-Wiedeński
Józef Piłsudski miał przyjechać w południe, wtedy planowano jego uroczyste powitanie. Jednak pociąg dotarł o 7.00 rano – dlatego witała go tylko kilkuosobowa grupka. Byli w niej m.in. książę Zdzisław Lubomirski reprezentujący Radę Regencyjną oraz prezydent Warszawy Piotr Drzewiecki.
Dworzec, na który przybył Piłsudski rok później, w 1919 roku został przemianowany na Dworzec Główny. Przed II wojną światową rozpoczęto jego rozbudowę, powstał monumentalny gmach z elementami art déco. Budynek miał być wizytówką nie tylko stolicy, ale i całego kraju. Niestety przed ukończeniem inwestycji został zaprószony ogień na budowie i znaczna jego część spłonęła. A po upadku powstania warszawskiego został zburzony przez hitlerowców. Na jego gruzach utworzono obecny dworzec Warszawa-Śródmieście, który jest wykorzystywany przez linie SKM oraz pociągi podmiejskie.
Biały Pałacyk na Frascati
Prosto z dworca Piłsudski pojechał samochodem na Frascati – na śniadanie i rozmowy z księciem regentem Zdzisławem Lubomirskim. Panowie udali się do Białego Pałacyku, gdzie mieszkał książę.
Budowla ta została zaprojektowana przez samego Szymona Bogumiła Zuga w XVIII wieku i powstała w otoczeniu ogrodów, które później zostały przekształcone w park zwany „Frascati”. Pałacyk ucierpiał podczas II wojny światowej, został odbudowany, dzisiaj znajduje się tutaj Muzeum Ziemi PAN.
Piłsudski otrzymał w tamtym czasie propozycję objęcia stanowiska naczelnego dowódcy wojskowego od socjalistycznego tymczasowego rządu Ignacego Daszyńskiego, który powstał w Lublinie oraz propozycję objęcia teki ministra spraw wojskowych w endeckim rządzie Józefa Świeżyńskiego, który chciała utworzyć Rada Regencyjna. Obie komendant odrzucił. Ustalono, że zostanie wodzem naczelnym na mocy postanowienia Rady Regencyjnej.
Pałac Arcybiskupi
To tutaj urzędowała Rada Regencyjna – i tu doszło do pierwszego spotkania Piłsudskiego z wszystkimi członkami rady. Miało ono miejsce 10 listopada o godz. 16.00.
Pałac Arcybiskupi znany również jako Pałac Borchów został wzniesiony w XVIII wieku. Przez lata zmieniał właścicieli i funkcje. Znajdowały się w nim m.in. hotele, restauracje czy Instytut Aleksandryjskiego Wychowania Panien. Od 1843 roku do dziś pełni funkcję siedziby arcybiskupa warszawskiego.
Najważniejsze jednak spotkanie Rady Regencyjnej z Józefem Piłsudskim odbyło się w mieszkaniu chorego ponoć regenta Józefa Ostrowskiego – 11 listopada między godziną 17.00 a 22.00. Wtedy to Rada przekazała całość władzy Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu.
Dworzec Kowelski
W Warszawie w tamtych dniach nie było wcale spokojnie. Rozbrajano Niemców i co chwila wybuchały strzelaniny. Prasa odnotowała potyczki z niemiecką obsadą cytadeli w rejonie Dworca Kowelskiego. Budynek ten został zniszczony w 1915 roku, podczas wycofywania się Rosjan z Warszawy. Po I wojnie wybudowano na jego miejscu Dworzec Gdański. Obecnie odjeżdżają z niego pociągi SKM do Legionowa i nad Zalew Zegrzyński, pociągi Kolei Mazowieckich, a także, podczas prac remontowych na linii średnicowej, wiele pociągów dalekobieżnych.
Chłodna
Jednocześnie na ulicach stolicy Polski trwały manifestacje bolszewickie. 9 listopada wybuchła rewolucja w Berlinie i polscy komuniści liczyli, że uda się to także w Warszawie. Prasa opisywała liczne incydenty. Ostrzelanie z dorożki na rogu Marszałkowskiej i Królewskiej 20-osobowego oddziału żołnierzy polskich. Kilkudziesięcioosobowa manifestacja z czerwonymi sztandarami na ulicy Chłodnej, która rozproszyła tłum idący na mszę.
Przez lata ulica Chłodna była świadkiem wielu ważnych wydarzeń. Przez nią przejechał w 1830 roku Fryderyk Chopin opuszczając miasto i udając się w podróż po Europie. Tutaj powstawały budynki tak wybitnych architektów jak Antonio Corazzi czy Henryk Marconi. W czasie II wojny światowej ulica ta stanowiła granicę pomiędzy małym a dużym gettem i przechodził przez nią drewniany most łączący dwie jego części. W jego miejscu powstał w 2011 roku pomnik „Kładka Pamięci”. Na fragmencie ulicy został zachowany przedwojenny bruk z torami tramwajowymi.
Moniuszki 2, pensjonat Wandy Romanówny
Przy prestiżowej ulicy Stanisława Moniuszki, znajdowała się już filharmonia, najelegantsza w mieście restauracja Adria (gdzie spotykały się ówczesne elity polityczne i artystyczne), Bank Pierwszego Warszawskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu (odbudowany po wojnie stał się siedzibą Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego).
Na sąsiadującej z bankiem działce działał pensjonat, a raczej „pokoje umeblowane”. Budowla bowiem liczyła sobie siedem pięter i była jednym z warszawskich „niebotyków”, jak wówczas określano wysokościowce. Na dole mieściły się sklepy, a na wyższych piętrach pensjonat, w którym od 10 do 13 listopada zatrzymał się Piłsudski. Z jego balkonu pozdrawiał wiwatujących mieszkańców Warszawy.
Tutaj przez te trzy dni odbywały się zakulisowe rozmowy dotyczące przyszłości kraju. W efekcie lubelski rząd Daszyńskiego się rozwiązał. A 14 listopada Rada uznając zdolność Józefa Piłsudskiego do utworzenia rządu podjęła decyzję o samorozwiązaniu i przekazaniu całej władzy Naczelnikowi Państwa.
Źródło: Urząd m. st. Warszawy
